Thời gian vừa qua, báo chí đồng
loạt đưa tin về những đề văn “có vấn đề”. Đứng trên góc độ là một giáo viên ngữ
văn phổ thông, tôi cho rằng chúng ta cần nhìn nhận vấn đề một cách khách quan
và cầu thị.
Chúng ta đều thấy rằng đề thi
ngữ văn trong những năm gần đây có nhiều thay đổi đáng kể. Đề thường không quá
khó, kiến thức khá phổ quát, tập trung đánh giá hai kỹ năng quan trọng: tiếp
nhận văn bản và tạo lập văn bản. Học sinh trung bình nếu vững kiến thức, vững
kỹ năng và ôn tập kỹ vẫn có thể đạt điểm khá trở lên. Để tránh lối học vẹt, học
tủ, đề văn theo hướng mới đã không còn quá chú trọng vào văn bản sách giáo khoa
mà đã mạnh dạn đưa những văn bản ngoài sách giáo khoa cho học sinh đọc - hiểu
và cảm thụ. Phần nghị luận xã hội có nhiều điểm đổi mới mạnh mẽ khi chọn nhiều
vấn đề thời sự, có ý nghĩa giáo dục thiết thực.
Thực trạng ra đề ngữ văn phổ
thông hiện nay cũng rất rối bời. Người ra đề được yêu cầu đổi mới nhưng cách
đổi mới lại có vấn đề. Không ít đề văn khó hiểu, khó làm, khó kiếm điểm khiến
học sinh hoang mang, làm mất cảm hứng của người học. Nhiều học sinh khi rời
khỏi phòng thi đã thốt lên đầy vẻ mỉa mai: “Đề vừa sức… với giáo viên”. Tuy
nhiên, cũng có nhiều đề văn không vừa sức với giáo viên bởi khi đọc lên, nhiều
thầy cô đã phải lắc đầu trước độ rối rắm, tối nghĩa, lòng vòng, mơ hồ của câu
chữ.
Đấy là chưa kể đến thời lượng
làm bài thi chỉ gói gọn trong khoảng từ 90 đến 120 phút nhưng đề bài lại yêu
cầu quá dài, quá nhiều về nội dung kiến thức. Học sinh cắm đầu viết vẫn không
kịp. Nhưng có một thực tế mà chúng ta cũng phải ghi nhận là nhiều đề thi học kỳ
lại chọn cách ra như đề cho học sinh giỏi, tức là chọn một vài chi tiết khá
nhỏ, khiến học sinh buộc phải “chém gió” cho bài văn của mình dài ra vì sợ kiểu
chấm “đo gang” của giám khảo.
Đổi mới thi cử tức là ra những
câu hỏi phải mang tính chất gợi mở, tránh lối mòn tư duy và những khuôn mẫu
chung về hình thức nhưng vẫn giúp học sinh có định hướng về cách viết. Bên cạnh
đó, đề thi đổi mới phải tạo khả năng cho học sinh tự do lựa chọn vấn đề và cách
giải quyết vấn đề; giúp học sinh phát huy sự sáng tạo, linh hoạt, suy nghĩ và
cảm thụ độc lập. Đề mở không những kích thích khả năng tư duy sáng tạo cho học
sinh mà còn có thể phân loại được học sinh.
Để làm tốt dạng đề mới này, các
học sinh cần có kỹ năng làm bài theo 3 chuyên đề sau: đọc - hiểu, nghị luận xã
hội và nghị luận văn học. Các thầy cô luôn khuyến khích học sinh học văn là
phải bằng cả tâm hồn chứ không chỉ là học dàn ý có sẵn; nuôi dưỡng cảm xúc khi
viết bài và trình bày sáng rõ nội dung. Việc đọc nhiều bài tham khảo là tốt,
xem dàn ý chi tiết các đề mà thầy cô đã hướng dẫn là tốt nhưng cần nhớ trong
thang điểm năm nay có phần điểm cụ thể cho sự sáng tạo. Nếu muốn đạt điểm cao,
học sinh cần sáng tạo trong cả hình thức lẫn cảm nhận về nội dung.
Thầy Đỗ
Đức Anh